İbrahim Devlet Kildi

Özgürlük Dönemi

İbrahim bugün Kazakistan Cumhuriyetinin kuzeyinde Petropavlovsk (Kızılyar) şehrinde bir dvoryan(mirza-asil) ailesinde 27 Şubat 1901’de 11 çocuklu ailenin üçüncü çocuğu olarak dünyaya gelir. Babası şehrin ileri gelen zenginlerinden Kutlumuhammed Devlet Kildi’dir (Kutlumuhammed (Hatice) Devletkildeevin Çocukları). İbrahim’in dedesi Muhammedcan (Muhammedcan Devletkildeev) varlıklı olmanın dışında eğitime de önem vermiş erkek ve kız medreseleri inşa ettirmiş, bunlar için öğretmenler getirmiştir. Bu medreseden mezun olan İbrahim 1914’te Rus orta (realnaya şkola) okuluna yollanır ve 1918’de tamamlar. 1919’da Vladivastok’a gider. Radyo-telgraf kurslarına devam eder ve Kızıllarla savaşan AK Ordu komutanlarından Amiral Aleksandr Kolçak’ın Pasifik Denizindeki donanmasına bahriye olarak kaydolur. Kursu tamamladıktan sonra verilen bir aylık izni değerlendirmek için Harbin şehrine gider. Burada onu Baron von Ungern-Sternberg tümenine asteğmen olarak kaydederler. Kızıl Ordu yaklaşmaktadır.Nöbet esnasında uyuyakaldığı için Baron ona idam cezası verir, bir Tatar subayının yardımı ile ordudan kaçarak Harbin’de yaşayan, Petropavlovsk’tan tanıdığı İbrahimov ailesine sığınarak mutlak bir ölümden kurtulur. 1920 ile 1922 yıllarında Harbin’de Ukrain Gimnazyumu (Lise)’nde okuyarak mezun olur.1922 ‘de ticaret yapmak için Japonya’ya gider. Burada da 1 Eylül 1923’te gerçekleşen büyük depremden sağ olarak kurtulur. 1925’te Mukden’e gelir. 1927’de burada Raziye Veliullah kızı İbrahimov ile evlenir. 1928’de doğan Nail 1931’de ölür. 1930’da Saniye, 1932’de ise Şafiga adlı kızları dünyaya gelir.

4-14 Şubat 1935 tarihleri arasında Mançurya’nın (Mançutigo devleti) Mukden şehrinde düzenlenen “Uzak Doğu Türk-Tatarlarının Kurultayı”na katılır. Kurultay başında yazar Ayaz İshaki’nin[1] bulunduğu bir “Merkez” kurulur. İbrahim Merkezin sekreteri seçilir. 1 Kasım 1935’te ilk sayısı çıkan Milli Bayrak gazetesinde baş yazar olarak ta görev yapar.[2] 1937 yılında ilk karısı Raziye’den boşanır.

Milli Bayrak Gazetesi

17 Ekim 1943’te gazetede beraber çalıştıkları Rukiye (Rukiye Devlet Kildi) ile evlenir. Bu evlilikten 15 Temmuz 1944’te Nadir (Nadir Devlet) adlı oğulları olur.

Esaret Dönemi

10 Ağustos 1945’te Sovyetler Birliği Kızıl Ordusu Mançurya’yı işgal eder. Başta kendisi ve daha sonra karısı tutuklanır. Önce Moskova’daki meşhur Lefortovo hapishanesineyollanır. Burada iken Ekim 1945’te Ceza kanunun 58. maddesi 10 ve 11 no. Fıkralarına göre (Ceza Yasasının 58. Maddesi) on yıl “çalışma ile düzeltme lagerine (çalışma kampına)” (GULAG) ve mallarının müsadere edilmesine mahkum edildiğini öğrenir. Ugliç(ka) kampına yollanır. Çok nemli ortamda torf çıkarma, kuyu kazma gibi işlerde çalıştırılır. Bu şartlara dayanamayarak hastalanır ve 6 ay kötü şartlarda bir hastahanede yatırılır. Üçüncü defa ölümden kurtulur. Oradan Mordovya’daki 11 numaralı çalışma kampına yollanır. Burada da çalışma şartları çok ağır olan ormanda ağaç kesme işinde görevlendirilir. 20 Nisan 1955’te mahkumiyet süresi dolar..

Çilesi sona ermemiştir. Bu sefer İbrahim sürgün yeri olan Novosibirsk’teki Kalıbay rayonu (bölgesi) sovhozuna (devlet çiftliği), Vdovino kasabasına yollanır. Burada çobanlık, sütçülük yapar ve tarlalarda çalıştırılır. Kasım 1955’te karısı Rukiye’ye, Ekim 1956’da hiç görmediği kızı Feride’ye (Feride Devlet Kildi) kavuşur. Hayat şartları çok ağır olmasına rağmen aile bir araya gelmiştir.

6 yıllık sürgünden sonra 1961 yılında İbrahim’in doğduğum yeri olan Petropavlovsk’a dönmelerine izin çıkar. Kızılyar’a dönünce de İbrahim’e bir fabrikada depocu olarak görev verilir. Ailenin oturacak doğru dürüst bir konutu yoktur. Ancak üç yıl sonra 1964’te bir konuta kavuşurlar. Belki biraz huzur kazandık derken İbrahim 21 Nisan 1967’de 66 yaşında kalp krizinden vefat eder.

İbrahim Kulmuhammetoğlu Devlet Kildi’nin Geçtiği Yollar

1. Petropavlovsk —–> Vladivostok 1919
2. Vladivastok —–> Harbin 1920
3. Harbin —–> Tokyo/Yakohama 1922/1 Eylül 1923
4. Tokyo —–> Mukden 1923
5. Mukden —–> Harbin 1933
6. Harbin —–> Mukden 1935
7. Mukden —–> Moskova 1945 (10.08.45 Kızıl Ordu-Mançurya)
8. Moskova —–> Ugliçka 1945
9. Ugliçka —–> Mordovya 1950
10.Mordovya —–> Novosibirsk/Vdovino1955
11.Novosibirsk —–> Petropavlovsk 1961

[1]  Nadir Devlet,”Tataristan Ayaz İshaki’ye Yeniden Kavuştu (10.2.1878-22.7.1954)”, Türk Kültürü, sayı 394 (Şubat 1996), s. 105-109.
[2] Uzak-Doğudaki faaliyetler için bk.: Nadir Deület, Yırak könçığıştagı Tatar-Başqortlarga ni buldı, (Kazan: Kazan Deület Universitetı 2005).

 

Translate »