Rukiye Devlet Kildi

Özgürlük Dönemi

Annesi Muhammedşah Molla Mendiyev kızı Fakiga (1881-1929), babası Sabircan Ahmetcanoğlu (1873- Kasım 1947). Rukiye 1908’de bugünkü Tataristan (eskiden Kazan gubirnası) Tetiş rayonu (Tetuşi uyezd) Ütemiş köyünde bir tüccar ailesinde dünyaya gelir. 1911’de ailece İrkutsk’a, 1916’da Habarovsk’a giderler.Oradan okumak için babası onu Blagoveşçenski’ye götürür. 1918’de tekrar Habarovsk’a döner. Bir yıl sonra Ussurskiy ve burada Rus lisesini “pekiyi” derece ile tamamlar. 1925’te Çin’in Harbin kentine göçerler, 1927’de ise Japonya’da Tokyo’ya taşınırlar. Rukiye burada “Young Women’s Christian Association”da İngilizce ve sekreterlik kurslarına kaydolur. 2l Kasım 1929’da annesi uzun bir hastalıktan sonra vefat eder. Bu tarihten 1935 Şubatına kadar Tokyo’daki İslam Tatar okulunda öğretmenlik yapar.

4-14 Şubat 1935 tarihleri arasında Mançurya’nın ( Mançutigo devletiMukden şehrinde düzenlenen “Uzak Doğu Türk-Tatarlarının Kurultayı”na katılır. Kurultayın başında yazar Ayaz İshaki’nin bulunduğu bir “Merkez” kurulur. Rukiye de üyedir. Rukiye 1 Kasım 1935’te ilk sayısı çıkan Milli Bayrak gazetesinde muharrir olarak çalışmaya başlar. Gene aynı gazetenin baş yazarı İbrahim Devletkildi ile 17 Ekim 1943’te evlenir. Bu evlilikten 15 Temmuz 1944’te Nadir (Nadir Devlet) adlı oğulları olur.

Esaret Dönemi

10 Ağustos 1945’te Sovyetler Birliğinin Kızıl Ordusu Mançurya’yı işgal eder. Başta kocasını sonra kendisini tutuklarlar ve Ceza Kanunun 58. maddesinin 2 ve 11. fıkralarına göre (10 Ekim 1945’te on yıl “çalışma ile düzeltme(terbiye) lagerine (çalışma kampına)” (GULAG) ve mallarının müsaderesine mahkum edilir.(5 Ocak 1946’da bu karar temyiz safhasında onaylanır).

22 Nisan 1946’da Çita hapishanesinde iken kızı Feride (Feride Devlet Kildi) dünyaya gelir. Çita’dan Kazakistan’daki Karaganda’ya yollanır. Burada Karabas toplama kampına, oradan da 4 yıl kalacağı ilk (1.) Lager’i olan Karaganda 42. no.lu çalışma kampına yollanır. Feride 3,5 yaşında iken 1949’da devlet çocuk yurduna yollanır. Kendisi ise 1950 başına kadar burada kalır. Buradan gene Karaganda’da bulunan üç yıl kalacağı 2. Lager’e 2 bin kişilinin çalıştırıldığı taş ocağına yollanır. Sağlığı hayli bozulmuştur. 1953 yılında gene Karaganda’daki 3. Lageri olan tuğla fabrikasına sevk edilir. Şubat 1955’te Mordovya’daki 4. Lageri olan 6. no.lu çalışma kampı-askeri dikim evine yollanır.

10 Kasım 1955’te hüküm süresi dolunca Mordovya’da bulunduğu 6 numaralı çalışma kampından Novosibirsk hapishanesine yollanır. Buradan da kocasının sürgün edildiği Kalıbay rayonu (bölgesi) sovhozuna (devlet çiftliği), Vdovino kasabasına ulaşır ve kocasına kavuşur. 3,5 yaşlarında elinden alınan kızı Feride’ye de on buçuk yaşında Ekim 1956’da bu kasabada kavuşur. Hayat şartları çok ağır olmasına rağmen aile bir araya gelmiştir.[1]

6 yıllık sürgünden sonra 1961 yılında İbrahim’in doğduğu şehir Petropavlovsk’a (Kızılyar) dönmelerine izin verilir. Rukiye 1962 yılında burada İngilizce öğretmenliği yapmaya başlar. 21 nisan 1967’de kocası ölür. 1972’de emekli olduysa da, emeklilik ücreti çok düşük olduğundan 1976 yılına kadar ücretli öğretmenliğe devam eder. Uzun uğraşlardan sonra 30 Eylül 1982’de kızının yaşadığı Kazan’a göçmesine izin verilir. Ancak ikisi bir mekanda yaşama imkanını tanınmaz. Kızı işçi yurdunda bir odayı başka biri ile paylaşırken, kendisi de başka bir yeri geçimsiz bir kadın ile paylaşmak durumunda kalır. 1,5 yaşında bıraktığı oğlu Nadir’i ilk defa 32 yıldan sonra Temmuz 1977’de Münih’te görebilir. Bu görüşmede ilk torunu Giray henüz dört yaşındaydı. İkinci torunu Yulay’ı ise Mart 1983’te gene Münih’te görür. Bu onların son görüşmesi olacaktır. 1989 yılında Kazan’da 81 yaşında vefat eder.

Rukiye Sabircankızı (Muhammediş) Devletkildi’nin Geçtiği Yollar

1. Tetüşi/Ütemiş —–> İrkutsk 1915
2. İrkutsk —–> Blagoveşçenski 1916/1917
3. Blagoveşçenski —–> Habarovsk 1918
4. Habarovsk —–> Ussurskiy 1919
5. Ussurskiy —–> Harbin 1925
6. Harbin —–> Tokyo 1927
7. Tokyo —–> Mukden 1935
8. Mukden —–> Çita 1946(10.08.45 Kızıl Ordu-Mançurya)
9. Çita —–> Novosibirsk-Petropavlovsk-Karaganda 1946
10.Karaganda —–> Mordovya 1955
11.Mordovya —–> Ufa-Novosibirsk/Vdovino 1955
12.Novosibirsk —–> Petropavlovsk 1961
13.Petropavlovsk —–> Kazan 1982

[1] Fazla bilgi için bk. Rokıya Deületkildi:Bir Tatar hatınınğ açı yazmışı, (Kazan: Kazan Deület universitetı 2005).

 

Translate »