DEVLET-KİLDİ AİLESİ 1917 Ekim ihtilaline kadar Çarlık Rusyasında Tatar Prensleri olarak kabul edilen 38 büyük aile mevcuttu. Bunlardan Altın Orda imparatorluğu soyundan Devlet-Kildi‘lerin kökeni tesbitlerimize göre 1390 tarihine kadar uzanmaktadır. Hayli dağılmış olan bu soyun yedi ailesi Ortodoksluğu seçmişken, ikisi Müslümanlığını korumuştur. Burada bu iki Müslüman aileden 19. yüzyıl sonunda Petropavlovsk’a (Kazakistan) yerleşmiş olan Muhammedcan Devletkildeev ve onun neslinin bugün 20. kuşağa ulaşmış olanlarının hikayesini bulacaksınız.
1917’den sonra ailenin bütün fertleri mal-mülklerini ve sosyal statülerini kaybettiler, bazıları iç savaşta öldü, bazıları ise Stalin terörünün kurbanı oldular. Son Devlet-Kildi‘lerin ilginç hayatları 2003 yılında Rusya’da altı seride uzun bir belgesel film olarak gösterildi. 2005 yılında Kazan’da bu konu ile ilgili iki kitap yayımlandı.
Devlet-Kildilerin ilginç tarihlerini, aile üyelerini, bulundukları mekanları ve diğer merak ettiğiniz hususları kategoriler kısmında bulabilir ve belgeler dayalı daha geniş bilgi elde edebilirsiniz.
Nadir Mirza İbrahim oğlu Devlet-Kildi
(1944 – 2021)
(Prof. Dr. Nadir Devlet)
Devlet-Kildi Haritası
Kazan
Kasimov
Temnikov
Ryzan
Devletkildi 1744
Çarlık rejimi zaman zaman kendi menfaati doğrultusunda soyluları ve tüccarları memnun etme politikası da uygulamıştı. Ancak İslam’a karşı mücadeleye de önem verilmişti. Orenburg ehemmiyet kazanınca Orta Asya hanlıkları ile ticareti geliştirmek için 1744’te 200...
Devletkildi 1713
Daha henüz Eylül 1714’te Kazan gubirnasında Rus köylüleri ile mücehhez 216 çiftliğin 109 mirzası (dvoryan) ile onlara bağlı Tatarların Hıristiyanlığa geçmeyi reddettikleri belli oldu.[1] Böylece Tatar asilleri iki guruba ayrılmış oldular. [1715’te Kazan gubirnasındaki...
Devletkildi 1699
Bazı belgelerde 1699’da Devletkildilerden Yusuf, Abraim [İbrahim], Ovdul, Makey Begeev [Begoğlu]; Ayuka Kutlumamedev [Kutlumuhammed]; Utyamış [Ütemiş] Akmametev [Akmuhammed]; İlyuk, Begay ve Rezyap [Recep] Smolyanov; Prens Uraz Saltan, Murat Bek, D. Budakeev’nın kızı...
Devletkildi 1678
Devletkildiler soyundan Almakay Begeeviç [Begoğlu]’in 1678’de rotmistr [süvari yüzbaşısı] olarak Türkiye’ye (Osmanlı Devleti) karşı bugünkü Ukrayna’daki Çigirin(Çehrin) seferine katıldığı biliniyor. Bu sefere Devletkildiyev çocuklarından İzbulat Balaev ve Yemay...
Devletkildi 1672
1672 tarihli başka bir belgeye göre, 1646 yılında Temnikov uyezdinde yaşayan Kulbars Devletkildi'nin Asakay, Sünbay ve Süngeley adlı oğullarına Urey köyünde 45 hane ile 150 erkek kul; Yeni Paçinok köyünde 4 hane ile 16 erkek kul; Leke köyünde 2 hane ile 8 kul; Rus...
Devletkildi 1563
Altın Orda İmparatorluğuna mensup olan Devletkildiler’in soylu Bibarsov ve Makulov aileleri ile de akrabalıkları vardır. EkserisiAltın Orda dağıldıktan sonra XVI. yy.da Rus hizmetine geçmişlerdir. (Müthiş) İvan IV.(1533-1584) döneminde Prens Aganin Devletkildeev...
Devletkildi 1871
Çarlık Senato İdaresinin (Dvoryanlar:Asiller Meclisi) 15 Nisan, 15 Temmuz ve 21 Kasım 1852; 3 Aralık 1854; 26 Mayıs 1855; 22 Ocak 1863 ve 24 Eylül 1878 tarihli oturumlarında Devletkildiev neslinin (yedi Ortodoks ve iki Müslüman aile) Tatar knyaz'ı(mirza) unvanını...
Devletkildi 1836
3 Temmuz 1836 tarihli Orenburg Duhovnıy Sobranie [Mahkeme-i Şeriye/Ufa'da bulunan Müftülük makamı] tarafından verilen belgede şunlar yazılmıştır: Binbaşı Knyaz Seyit Battal Murtaza oğlu (Savin’ Martinov) Devletkildiev’in müracaatı üzerine işbu belge tanzim edilmiştir:...
Devletkildi 1815
Arşivlerde Rus devleti hizmetinde bulunan Seyit Battal Murtaza oğlu Devletkildi (doğ. 1784) hakkında aşağıdaki birkaç ilginç belgeye rastlandı. İlki 1 Ocak 1815 tarihini taşımakta olup, şu satırlardan ibarettir: Tatar asillerinden Rotmistr [süvari...
Sovyetler Birliği Döneminde Siyasi Kurbanlar
Lenin ve Stalin dönemlerinde (1921-1952) siyasi bahanelerle tutuklananların sayısı 4 milyon olarak tahmin ediliyor. Bunların 800 bini kurşuna dizilerek, 600 bini çalışma kamplarındaki insanlık dışı şartlara dayanamayarak, yani toplam 1 milyon 400 bin kişi, hayatını...
GULAG
Gulag:"Devlet Kampları Yüksek Yönetimi" anlamına gelir. SSCB'de milyonlarca insanın çok ağır şartlarda çalıştırıldığı kamplardır. Kendisi de Gulag mahkumu olan Nobel Edebiyat Ödüllü Rus yazarı Alexander Soljenitsin'in "Arhipelag Gulag " adlı iki ciltlik romanı 1973'te...
1991 Siyasi Af
18 Ekim 1991’de Rusya Federasyonu siyasi nedenlerden mahkum olanlar ve onların çocuklarının aklanması için bir kanun çıkarıldı. Başvuranlara yakınlarının veya kendilerinin aklandıkları hususunda yazı yollandı. Ancak bu resmi cevaplarda ne tazminat konusu ne de özür...
Devletkildeev Ticari Ortaklık
Büyük dedem Muhammetcan ve kardeşi Miryhaydar'ın hacca gidip geldikten sonra halkın nazarındaki itibarları daha da artmış. 20. yüzyılın başında Petropavlovsk'ta Tatar zenginlerinin ileri gelenlerinde sayılan dedemin babası ve çocuklarının “Muhammedcan Feyzullahoğlu...
Devletkildeev Camii Medresesi
Dedemin babası Muhammedcan Feyzullah oğlu Devletkildiev‘in 12 Mart 1909 (3 Rebiülevvel 1327 Hicri) tarihinde kalem aldığı vasiyetname'sinden anlaşılacağı üzere Petropavlovsk’ta 4. No’lu taş cami, müştemilatı ve medresesini inşa ettirdiğini ve bunun masraflarını da...
Osmanlıya Başvuru
Bolşevik ihtilalinin başarılı olması ve ülkede sosyalist rejimin yerleşmesi ile soylu ve varlıklıların başına gelenleri gördüğünden olsa gerek dedem Kutlumuhammed (Kutlumuhammed (Hatice) Devletkildeevin Çocukları) Osmanlı Devletine de müracaat etmiş. Kopyası bende...
Ceza Yasasının 58. Maddesi
Ceza Yasasının 58. Maddesi Rusya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti (RSFSC) (İngilizceden çeviri: Beril Devlet) RSFSC ceza yasasının 58. maddesi, 25.Şubat.1927’de, devrim karşıtı faaliyette bulunduğundan şüphelenilenleri mahkum etmek amacıyla uygulamaya kondu....
Ryazan Oblastı
Ryazan bugün Rusya’nın federal bir Oblast (eyalet/vilayet)’ı statüsünde olup, 39.600 km² ve 2002 yılı verilerine göre 1.227.910 nüfusa sahiptir. Oblast merkezi Ryazan şehrinde 535 bin kişi yaşamaktadır. Ryazan oblastının kuzeyinde Vladimir Oblastı (Ob.),...
Kasım Hanlığı
Kasım Hanlığı bugünkü Ryazan Oblastında kurulmuştu. Bölgenin ilk yerli halkı Fin-Ugor halklarından Meşçeryak ve Mordvalar ile Rus köylülerinden ibaretti. Knez Vasilyev burayı Kasım Han’a (1450/1455) devretmek zorunda kaldı. Böylece bu bölge Kasımov (Hankirmen) olarak...
Rusya’da Tatar Asillerinden Devlet Kildi’ler
1917 Ekim ihtilalinden önce Çarlık Rusya’sında asalet unvanına sahip 1.182 aile mevcuttu. Bunlardan değişik kökenlerden olup, Tatar/Moğol Prensleri (Murza=Knyaz: knez) 38 tane idi. Bunlarda 31 aile Rus makamlarınca Tatar prensleri olarak kabul edilmişti. İşte...
Altın Orda ve Devlet Kildi’ler
Bütün arşiv belgelerinde Devletkildilerin Altın Orda İmparatorluğu soyundan gelen asil bir Tatar Knez (knyaz/Prens) soyu oldukları belirtilir. Altın Orda İmparatorluğu (1223-1502) Cengiz (Çıngız) Han’ın (ölm.1227) Cuci adlı (ölm. 1227) oğlundan olan torunu Batu...
Soyağacı
Devletkildiler Soyağacı Devletkildi soyu ile ilgili resmi belgelere aşağıdaki Rusya Devlet arşivlerinde bulunmuştur. Gosarhiv Penzanskoy Oblast (GPO)[Penza Oblastı Devlet Arşivi] (Fond 196, delo 935, S. 36–36. St.Peterburg, Institut Vostokovedenie [Doğu Bilimleri...
İbrahim Devlet Kildi
Özgürlük Dönemi İbrahim bugün Kazakistan Cumhuriyetinin kuzeyinde Petropavlovsk (Kızılyar) şehrinde bir dvoryan(mirza-asil) ailesinde 27 Şubat 1901’de 11 çocuklu ailenin üçüncü çocuğu olarak dünyaya gelir. Babası şehrin ileri gelen zenginlerinden Kutlumuhammed Devlet...
Rukiye Devlet Kildi
Özgürlük Dönemi Annesi Muhammedşah Molla Mendiyev kızı Fakiga (1881-1929), babası Sabircan Ahmetcanoğlu (1873- Kasım 1947). Rukiye 1908’de bugünkü Tataristan (eskiden Kazan gubirnası) Tetiş rayonu (Tetuşi uyezd) Ütemiş köyünde bir tüccar ailesinde dünyaya gelir....
Rukiye Devlet Kildi’nin Hatıraları
HAYAT YOLUMUN İZLERİNDEN Rukiye (Muhammediş) Devletkildi Münih – 1983 Tatarcadan çeviren: Beril Devlet (Aşağıda bu hatıradan bazı parçalar bulacaksınız) Gözümün nuru oğlum! Neslin hakkında bilgini arttırır düşüncesiyle, kısa da olsa bu yazıyı kaleme...
Petropavlovsk (Kızılyar)
"Sibirya Ticaret-Sanayi 1900 Yılı Takvimi"nde Petropavlovsk’ta takriben 20 bin kişinin yaşadığı ve bunun 6 binden fazlasının Tatar kökenli olduğu yazılıyor. O tarihte şehirde 6 kilise, 7 güzel minareli mescit ile bunların yanında Tatar...
Nadir Devlet
Nadir Devlet kimdir? (Özel) YEDİTEPEHABER: Nadir Devlet kimdir? Kendinizi tanıtır mısınız? Prof. Dr. Nadir Devlet: Nadir Devlet hala ununu elemektedir. Devamlı bir yerlere yetişmek, bir şeyler yazmak, kendi fikirlerini duyurmak çabasındadır. İletişim araçları...
Muhammedcan Devletkildeev’in Vasiyetnamesi
Sәnә-i Miladiyә 1909-nçı Martnıŋ 12-nçe könendә- sәnә-i Hicriyә 1327-nçe Rәbiülәwәlneŋ 3-nçe könendә- min üz cortım ilәn Peterpaul bәldәsendә torguçı Ryazan Gubirnası Kasiym Öyeze qariyә Kuraski’dә tugan potomstvennıy (buwınnan) dvoryanin...
Muhammedcan Devletkildeev
Büyük dedemiz Muhammedcan ve kardeşi Mirhaydar Devletkildeev'in Petropavlovsk'ta yemek yağı, sabun imalathanesi, mekanik değirmenleri ve kerosin (gaz) depoları vardı.[1] Ev ve büroları Popova, S. Mukanova, Mira ve Partizanskoy sokaklarında idi.[2] 1938 yılında 641...
Kutlumuhammed (Hatice) Devletkildeev’in Çocukları
Muhammed Kerim 23 Haziran 1895’te doğup, 14 Aralık 1895’te ölüyor. Bibi Rukiye 23 Haziran 1897’de doğuyor. (ölm. ?) Nurettin 17 Mayıs 1899’da doğuyor (ölm.1939). Babam İbrahim (İbrahim Devlet Kildi)14 Şubat 1901’de doğuyor (ölm.1967) Rabiya 1...
Feride Devlet Kildi
Feride annesinin (Rukiye Devlet Kildi) tutuklu bulunduğu Çita hapishanesinde 22 Nisan 1946’da dünyaya gelir. Annesinin ağır şartlarını o da yaşamak zorunda kalır. Annesinin yollandığı Karaganda oblastının kırk ikinci çalışma kampında mahkum kadınların çocuklarının...